Ram leh Hnam Humhalh - Tiang Keng Lovin
Mi thenkhat hi chuan 'YMA Kumpuan' hi a inhûm sek zawng hian kan ngaihtuah deuh ni hian ka hre thin a. Kumpuan Committee member chu sa tha deuh, ban bul lian deuh, zanah pawh kal ri deuh khup khup tura ngaihna kan nei deuh nite hian ka hre thin. Branch hruaitute meuh pawh hian YMA Kumpuan - Ram leh hnam humhalh kan sawi hian khap leh 'check' lam kan mitthla nghâl ringawt zêl nia!
Mahse, ram leh hnam humhalh hi kan zavaia hmalâkna chi, kan tih theih vek a ni si! Heti zawng hian ram leh hnam humhalh turin i han insang mar dawn chhin ang hmiang -
Tawng:
Vai mistiri te, vai thîr chhe zawngte hi 'Mizo tawng i thiam em?' tih an ngai fo va. Sâp-in awn deuh da a, "Ka lawm e' an tih ringawt pawh hian, anmahni tawnga 'Thank you' an tih ai hian kan hnaih deuh sawt zêl nia!
A mak a sin, tawng hi! Hnam dangin kan tawnga min biak hian kan ngaina deuh sawt thei a. Chutih lai chuan, kan rin aia an thiam leh lutuk chuan an ngeiawm - thiam tura rin an nih loh tlat avangin!
Hnam dang pawh hi an tawnga kan biak theih chuan a be thei lotute aiin an lakah kan thleng sang tlangpui. Tawng thiam tam hi a hlu a, a tangkai a, a changkâng.
Hnam tin hian mahni tawng kan nei vek hlawm a. Chu kan tawng chu a neitu hnam zinga mite chuan thiam ngei ngei tura ngaih, 'Sawi sawi a ngai lo, lam la a tâwk' tih ang hial a ngaih kan ni. Chutih lai chuan Mizo, Mizo tawng thiam chiang mang lo kan kat ta nuk mai! Tawng hi 'ram leh hnam' ah a tel loh a tâkah! Pu Tâka!
Tunlai thalai zingah mahni tawng pawh thiam chiangkuang lo, zak chuang lo, vei chuang lo, inti changkâng si; smartphone keng,mahni smart mang si lo hi kan tam viau thei lo'ng maw aw?
Kei aia phone nei tha, internet pack balance pawh nei hnem zâwkte hian whatsapp atangin, 'Tun zanah engtik nge inkhel a wm?' an rawn ti hi hu fo nia! Smartphone nei ve si, a smart-thlâk loh thin a sin!
Kan Mizo tawng thiam loh hi a thiam lo mekte aiin kan nu leh pate mawh a ni mah mah ka ti thin. English ngaisang nu leh pa, english mediuam school-a min kaltir a, 'A, Aw, B' aia 'A, B, C' thiamtir min duh zawk, 'Rimenhawihi' aia 'Snow white' min hmelhriattir duh zâwk nu leh pa kan nei hi tunlai thalaite kan vanduaina a ni.
Sap tawng hi thiam a tha, Hindi pawh thiam a ngai; Mizo tawng erawh kan thiam tur a ni tawp. Thildang a awm lo. Mizo kan ni tlat. I thiam lo a nih chuan zir leh mai rawh. Zak suh, mahni tawng thiam loh hi a zahthlâk a nia.
Khawvêl ram hrang hranga hnam hrang hrang, inti changkâng chin hi chuan anmahni tawng hi chawisan an tum viau vek zêl. Chu chu hnam ropui zia a ni. Keini chu, kan tawng hi kan ngaipawimawh lo salh salh khawp a, sâp tawnga tawng thei satliahte hi kan han melh sang nghâl awr awr a; a ho lutuk. Mizo tawng i ziak dik thiam mang si lo va, sâp tawngte khan tawng zawt zawt suh. Mahni tawng pawh thiam hlei lo kha sâpin an ngaisang teuh lo mai che.
Kan danglamna langsar tak chu - ngaihsan loh zâwk tur ngaisang chut thin, hlauh loh zâwk tur hlau hlauh thin kan ni hi a ni ang. Mi hlawhtlingte chanchin kan hria a, an thlalâk te kan han hmu a. An hlawhtlinna phena an thawhrimna ngaisang lovin an incheina te, an sam te kan han ngaisang hmasa tê tê a! In chhâwng sang tak sa tura a lungphum phum ngheh a tulzia ngaihtuah lovin, a chhawng sanna chuan min zem â zo vek a, a hnuailama thil awm kan ngaihtuah pha tawh ngai rêng rêng lo.
Tawng dang hi chu kan zir chin te, kan tawnhriat chin te atanga tehin kan thiam awm tâwk hi a awm mai. Kan mamawh dan azirin English-te hi chu tawng boh boh ila, Hindi-te pawh hian tawng chat chat ila, a pawi lo; a pawi miah lo. Mizo tawng erawh hi chu hmang dik ila, ziak dik ila, kan fate pawh thiam turin ziritir ila; kan tawng ngaihsantir ang u. Chu chu a hmasa tur a ni; a hmasa ber tur.
Thil tih:
Sâpho thing ek lai hi TV-ah ka hmu tawh a, kan thing eh dan nen a inang lo. Anni chuan kan thingfâk aia tawiin an tan a, a chhawngin an dah a, an ek phel phek phek a. Keini chuan tlema sei deuhvin kan tan a, leiah kan mut a, kan ek thung.
Sâp hnang hlai ka la hmu lo va, vai hnang hlai chu ka hmu tawh. Mizo hnang hlai dan leh vai hnang hlai dan chu a inang lo. Mizo nau puak leh awih dan anga nau pua leh awi hi khawvêlah hnam dang an awm mang lo an ti a. Mizo nau puak dana nau puak hi mihring khêl leh kâwng bawra ruhchuktuah tan a \ha hlê niin mi thiamte chuan an sawi ve tlat!
Hnam tin hian thil tihdan hi a hran a hrai kan nei vek a. Han inawm pawlhin, han chêngho thin mah ila, kan tih dan pangngai kalsan hi harsa kan ti vek mai.
Sâp nula, èm phur thiam lo hi a mak lo va, mahse, Mizo nula, èm phur thiam lo chu a mak deuh. Mizo nula chuan buh a thlei thiam a, hnam dang thlei ang ni lovin, thlangra-in a thlei a, a chhawk a, buhkem leh buhhùm a thliar hrang thlap thlap thei!
Mizo tlangvalin ram kal nikhuaa thing emaw, mau emaw tawn khâwmna tura hnang a han hlai a, a han hmerh hmiah hmiah maite hi hnam dang tan chuan hmuhnawm a ni ve ngei ngei ang.
Kristiante rin dan chuan khawvêla hnam zawng zawng hi bul thuhmun, unau vek kan ni a. Kan Bible ngeiah hnam hrang hrang tan ramri kham a nih thu kan hmu leh bawk a. Hnam hrang hrang hian eng hnam ber emaw kan nih avanga kan thil thiam tur chi hi a awm ve tih hi i ngaihtuah ve tawh ngai em?
Khawvêl hi a zim ta hlê mai. Kan tunlai khawvêl phei hi chu khaw pakhat ang maia zim a ni tawh a, a thenin chhun kan hman laiin a thenin zan an hmang na a, a nihna takah chuan englai pawh hian khawvêl hmun hrang hranga mite hi kan meng reng niin a lang tawh. Kan phone leh computer hmangin kan che a, kan inkàwm a, kan titî a.
Kan pi leh pute kha chu zingah an tho rual thup a, chaw an ei rual a, hnathawk turin an chhuak rual leh a; a hawho leh dial dial bawk a. Zanah ni se, len hun an nei a, a tûkah a ruala an thawh leh a ngaih avangin a ruala an mut a ngai thin. Tûnah chuan hun a dang ta - Kan thiltih leh hnathawh a inan loh hlawm tak êm avang hian mut hun a awm tawh lo va, thawh hun pawh a awm tak tak thei tawh lo. Tûkthuan ei hun tihte pawh hi a danglam ta deuh - Peon leh a pu chuan an ei rual hleithei lo va, lo neitu ai chuan chanchinbu mi chuan tûkthuan a ei tlai deuh ngei ang.
Chutiang hun leh kuma chêng chu ni mah ila, Mizo kan nih avanga kan tih tur hi chu a la awm ve ngar ngar tho tih hi theihnghilh loh a tha ngawt mai.
Mizo nula i nih a, chhiat tâwk chhungte tanpuina tura khawtlanga thil khawnnaah i hmel a lang ngai miah lo a nih chuan inen fiah i mamawh tihna a ni. Mizo tlangval, thlan lai ngai miah lo i ni mial em?
Mizo tlangval, rui reng mai, mi tihbuai ching, chhungte thawh chhuah sa ringa inla lian, thawveng ve satliah i nih chuan i ram leh hnam i humhalh lo ve chiang ngawt ang.
Mizo kan nih avanga kan tih tur te, kan tih loh turte hi a awm ve deuh roh va. Kan Mizona thinlungin ti tura min tur chin hi a awm a, ti lo tura min nawr chin pawh hi a awm ve mai.
Incheina:
Incheina kan tih hi a inang lo thei ve khawp mai. Mipa thenkhat hi chuan 'incheina' kan tih chin hi kan huam zautir lo angreng a. Sam nawr kawlh tawp a, sahriak hnawih thuak a, hmai phih leh tawp; kawr leh kekawr, mawza leh pheikhawk. Inbeng lût lo tan phei chuan kawnghren pawh a ngai mang lo.
Mi thenkhat tan erawh inchei tur hian thil tam tak a ngai thung. Mahni in chhunga inchei zawh mai hleihtheih loh, pawnlama va intih nalh deuh kher ngai, Beauty Parlour pan lova inchei kim theih loh te pawh a awm a ni awm e. A enga pawh chu ni se, 'incheina' kan han tiha kan kawhtir hi chu pawnlam thil, pawnlam tihmawina, mita hmuh theih chin tihnalhna a ni.
Incheina chungchang leh kan ram leh hnam inlaichinna thu hi mi tam takin an lo khel tawh thin a ni a; tleirâwl leh rawlthar zâwk phei chuan a ninin an ning deuh hial tawh. A chhan pawh, a sawitute chu an 'out-dated' tawhin an hria a ni!
A dik e. Adidas leh Nike hian kan ram leh hnam inchei dan an hre lo va, hria pawh ni se keini hnam tlem lutuk tan hian a hran a pain kan inthuam tur an siam lul lovang. Ni e, kan \halaite incheina chu - Sketchers, Park Avenue, Jockey, Gucci, Lee, Gymboree, Lacoste, New Balance, Levi Strauss, hmm.. chutiang vel chu a ni. Chutih laia ram leh hnam humhalh nan incheina tih hi chu a hralh a kal lo viau ta ve ang!
Eng pawh ni se, khaw lum laia hmeichhe kekawr tawngchham lutuk hâk te hi a tunlai a nih pawhin, a Mizo viau lo maithei a; mahse, khawvêl mihring hrim hrim hian kan taksa mai ni lo, kan ngaihtuah thin thleng hian kan pho chhuak deuh vek tawh mai a. Khaw vawh laia hmeichhe incheina tâwt lutuk, a khuh chin pawh a nihna ang ang langte a awm fo va, kan sawi phâk erawh a tam lo thin si!
Ka ngaihpawimawh thin zawk erawh chu - kan hunpuia kan incheina hi! A bîk takin, kan inneihaa kan incheina hi a Mizo lo lutuk hi a zahpuiawm thin. Mizo nula tlangval innei, an inneih thlalâka Mizo-na pakhat mah lang lo hi a tam mai a ni lo, a ni deuh vek zâwk. Tun hnaiah mi thenkhat chuan mipa suit pawh a Mizo thei ang berin an chei a, hmeichhia pawh inneih ni-ah Mizo-na langin an thuamhnaw an chei bawk a; a mawi ka ti.
Dik tak chuan, inneih ni, mihring hunpui ber maiah kan hmeichhiaten sâpho hâk anga kawr fual var an han ha hnâp mai thin hi chu a zia lo hian ka hre deuh thin a. Heti a nih chuan min hmutu hnam dangte hi chuan Mizo chu mahni hnam thuam pawh nei lo, mi tihdan la chhâwng mai maiah min ngai ang tih a hlauhawm ka ti. Nia, chutiang pawh chuan min ngai se kan nihna dik tak an hmu tihna a ni zâwk tak e!
A nihna takah chuan inneihnaa inthuam tur hi Mizovin kan nei sa a ni lo va, hetia, a remhre deuhvin sâp tihdana engtin tin emawa kan han ti vêl hi han inthiam loh ngawt pawh a dik ber chuang lo va. Mahse, han ngaihtuah thui hret chuan, sâpho tak pawh khuan a tir atangin inneih thuamhnaw bîk hi an neih a rinawm chuang loh. Eng hunlai emaw khan anmahni tihdan tur bîk an lo duang a ni ngei ang. Chutiang chuan keini pawh hian kan ti thei. Chu chu a ni kan sawi awmzia zâwk chu.
A hrim hrimin, Mizo nula si, puan bih tur nei miah lo a awm theih ta tlat mai te, Mizo tlangval si, iptepui ah tur nei miah lo kan awm ta tlat te hi kan changkan vang kan ti thei ang; a dik. Mahse, kan hnam zia, incheina leh tihdan kalsan zawnga changkanna hi changkanna rau rauva chhe ber a nih a rinawm.
Dik tak chuan englai pawhin Mizo thuam a inbel reng theih loh va. Mahse, kan Mizona bo thak khawpa kan hunpuiah pawh Mizona lang rêng rêng lova inthuam leh inchei hi he hnam tan hian a him em tih hi Mizo thalai, thil thlir zau leh thlir thui chin chuan kan ngaihtuah vang vang thin a tha hle a ni.
Lehkha zir:
Tun hma chuan miin matric a pass chuan harmei an khûk a, parachute an zar a, khawtlang an ri bung bung thin. Tûnah chuan BA pass pawh ropui taka lawm a ni tawh mang lo. A lawmawm loh a ni lo, lehkha thiam kan tehna hi kan khai sang ve ta tihna a ni.
Ropui kan tih te, tam kan tih te, uchuak kan tih te, nasa kan tih te, turu kan tih te hi a tehna kan khai chin atanga ropui, tam, uchuak, nasa leh turu mai mai a ni a. Sa kâp thei ngaihsanawm an nih lai chuan in bangah sa lu kan khai ther fur mai a, a aia ropui a awm mang chuang lo. Engineer kan ngaihsan lai chuan kan lehkha thiam zawng zawngin engineer nih an tum a. Sawi tur tam tak a awm - Driver ngaihsan lai, sipai ngaihsan lai, Pastor hna ngaihsan lai.
Hmânah chuan remchanna hi mi zawng zawng tan a ni ngai lo va, vanneih a ngai fo. Tunlai khawvêlah chuan kawng hrang hrangah hlawhtlinna leh ropuina a awm vek tawh a. Mahni thiam zawng leh tui zawng hmangin sum leh pai a lâk luh theih ta deuh zêl a, chu remchanna chuan Mizote pawh min rawn luh chilh mek a; a hmang thiam thiam a ni tawh ber mai.
Mihring siam thatnattha ber chu lehkha zir hi a ni an ti a. Lehkha zir hmanga hriatna leh thiamna kan neih hi sawi leh ziah sen rual a ni lo va. Zirna hian mi mâwl a tifing a, hre lo chu hriatna a pe a, thiam lo hnênah thiamna a pe a ni.
Zirna in awm that lohna ram chu ram changkâng lo a ni a, khawvêla ram changkâng kan tih rêng rêng hi zirna in tha awmna, University lian leh ropui tak tak awmna hmun a lo ni zêl.
Ram leh hnam humhalh tur hian tih tur hrang hrang a awm a, chu tih tur hrang hrang hre thiam a hmu thiam tur chuan lehkha zir a ngai. Zir sang apiang ngaihtuahna a var tha a, chhiar zau lo tan ngaihtuahna zau neih theih a ni mang lo.
Lehkha zir hi kan intihhmuh nasa ta a, a nawlpuiin BA kan pass ta deuh vek a. Chuti chung chuan kan ram leh hnam tana kan tangkai dan erawh chhût tham a la ni. Mi dangte tana kan tangkai theih dan hi kan tum danin a hril viau a. Hnam humhalh tur pawhin kan rilruin ti tura a phâk chin zêlah kan tangkai ang.
Mahse, ram leh hnam humhalh hi kan zavaia hmalâkna chi, kan tih theih vek a ni si! Heti zawng hian ram leh hnam humhalh turin i han insang mar dawn chhin ang hmiang -
Tawng:
Vai mistiri te, vai thîr chhe zawngte hi 'Mizo tawng i thiam em?' tih an ngai fo va. Sâp-in awn deuh da a, "Ka lawm e' an tih ringawt pawh hian, anmahni tawnga 'Thank you' an tih ai hian kan hnaih deuh sawt zêl nia!
A mak a sin, tawng hi! Hnam dangin kan tawnga min biak hian kan ngaina deuh sawt thei a. Chutih lai chuan, kan rin aia an thiam leh lutuk chuan an ngeiawm - thiam tura rin an nih loh tlat avangin!
Hnam dang pawh hi an tawnga kan biak theih chuan a be thei lotute aiin an lakah kan thleng sang tlangpui. Tawng thiam tam hi a hlu a, a tangkai a, a changkâng.
Hnam tin hian mahni tawng kan nei vek hlawm a. Chu kan tawng chu a neitu hnam zinga mite chuan thiam ngei ngei tura ngaih, 'Sawi sawi a ngai lo, lam la a tâwk' tih ang hial a ngaih kan ni. Chutih lai chuan Mizo, Mizo tawng thiam chiang mang lo kan kat ta nuk mai! Tawng hi 'ram leh hnam' ah a tel loh a tâkah! Pu Tâka!
Tunlai thalai zingah mahni tawng pawh thiam chiangkuang lo, zak chuang lo, vei chuang lo, inti changkâng si; smartphone keng,mahni smart mang si lo hi kan tam viau thei lo'ng maw aw?
Kei aia phone nei tha, internet pack balance pawh nei hnem zâwkte hian whatsapp atangin, 'Tun zanah engtik nge inkhel a wm?' an rawn ti hi hu fo nia! Smartphone nei ve si, a smart-thlâk loh thin a sin!
Kan Mizo tawng thiam loh hi a thiam lo mekte aiin kan nu leh pate mawh a ni mah mah ka ti thin. English ngaisang nu leh pa, english mediuam school-a min kaltir a, 'A, Aw, B' aia 'A, B, C' thiamtir min duh zawk, 'Rimenhawihi' aia 'Snow white' min hmelhriattir duh zâwk nu leh pa kan nei hi tunlai thalaite kan vanduaina a ni.
Sap tawng hi thiam a tha, Hindi pawh thiam a ngai; Mizo tawng erawh kan thiam tur a ni tawp. Thildang a awm lo. Mizo kan ni tlat. I thiam lo a nih chuan zir leh mai rawh. Zak suh, mahni tawng thiam loh hi a zahthlâk a nia.
Khawvêl ram hrang hranga hnam hrang hrang, inti changkâng chin hi chuan anmahni tawng hi chawisan an tum viau vek zêl. Chu chu hnam ropui zia a ni. Keini chu, kan tawng hi kan ngaipawimawh lo salh salh khawp a, sâp tawnga tawng thei satliahte hi kan han melh sang nghâl awr awr a; a ho lutuk. Mizo tawng i ziak dik thiam mang si lo va, sâp tawngte khan tawng zawt zawt suh. Mahni tawng pawh thiam hlei lo kha sâpin an ngaisang teuh lo mai che.
Kan danglamna langsar tak chu - ngaihsan loh zâwk tur ngaisang chut thin, hlauh loh zâwk tur hlau hlauh thin kan ni hi a ni ang. Mi hlawhtlingte chanchin kan hria a, an thlalâk te kan han hmu a. An hlawhtlinna phena an thawhrimna ngaisang lovin an incheina te, an sam te kan han ngaisang hmasa tê tê a! In chhâwng sang tak sa tura a lungphum phum ngheh a tulzia ngaihtuah lovin, a chhawng sanna chuan min zem â zo vek a, a hnuailama thil awm kan ngaihtuah pha tawh ngai rêng rêng lo.
Tawng dang hi chu kan zir chin te, kan tawnhriat chin te atanga tehin kan thiam awm tâwk hi a awm mai. Kan mamawh dan azirin English-te hi chu tawng boh boh ila, Hindi-te pawh hian tawng chat chat ila, a pawi lo; a pawi miah lo. Mizo tawng erawh hi chu hmang dik ila, ziak dik ila, kan fate pawh thiam turin ziritir ila; kan tawng ngaihsantir ang u. Chu chu a hmasa tur a ni; a hmasa ber tur.
Thil tih:
Sâpho thing ek lai hi TV-ah ka hmu tawh a, kan thing eh dan nen a inang lo. Anni chuan kan thingfâk aia tawiin an tan a, a chhawngin an dah a, an ek phel phek phek a. Keini chuan tlema sei deuhvin kan tan a, leiah kan mut a, kan ek thung.
Sâp hnang hlai ka la hmu lo va, vai hnang hlai chu ka hmu tawh. Mizo hnang hlai dan leh vai hnang hlai dan chu a inang lo. Mizo nau puak leh awih dan anga nau pua leh awi hi khawvêlah hnam dang an awm mang lo an ti a. Mizo nau puak dana nau puak hi mihring khêl leh kâwng bawra ruhchuktuah tan a \ha hlê niin mi thiamte chuan an sawi ve tlat!
Hnam tin hian thil tihdan hi a hran a hrai kan nei vek a. Han inawm pawlhin, han chêngho thin mah ila, kan tih dan pangngai kalsan hi harsa kan ti vek mai.
Sâp nula, èm phur thiam lo hi a mak lo va, mahse, Mizo nula, èm phur thiam lo chu a mak deuh. Mizo nula chuan buh a thlei thiam a, hnam dang thlei ang ni lovin, thlangra-in a thlei a, a chhawk a, buhkem leh buhhùm a thliar hrang thlap thlap thei!
Mizo tlangvalin ram kal nikhuaa thing emaw, mau emaw tawn khâwmna tura hnang a han hlai a, a han hmerh hmiah hmiah maite hi hnam dang tan chuan hmuhnawm a ni ve ngei ngei ang.
Kristiante rin dan chuan khawvêla hnam zawng zawng hi bul thuhmun, unau vek kan ni a. Kan Bible ngeiah hnam hrang hrang tan ramri kham a nih thu kan hmu leh bawk a. Hnam hrang hrang hian eng hnam ber emaw kan nih avanga kan thil thiam tur chi hi a awm ve tih hi i ngaihtuah ve tawh ngai em?
Khawvêl hi a zim ta hlê mai. Kan tunlai khawvêl phei hi chu khaw pakhat ang maia zim a ni tawh a, a thenin chhun kan hman laiin a thenin zan an hmang na a, a nihna takah chuan englai pawh hian khawvêl hmun hrang hranga mite hi kan meng reng niin a lang tawh. Kan phone leh computer hmangin kan che a, kan inkàwm a, kan titî a.
Kan pi leh pute kha chu zingah an tho rual thup a, chaw an ei rual a, hnathawk turin an chhuak rual leh a; a hawho leh dial dial bawk a. Zanah ni se, len hun an nei a, a tûkah a ruala an thawh leh a ngaih avangin a ruala an mut a ngai thin. Tûnah chuan hun a dang ta - Kan thiltih leh hnathawh a inan loh hlawm tak êm avang hian mut hun a awm tawh lo va, thawh hun pawh a awm tak tak thei tawh lo. Tûkthuan ei hun tihte pawh hi a danglam ta deuh - Peon leh a pu chuan an ei rual hleithei lo va, lo neitu ai chuan chanchinbu mi chuan tûkthuan a ei tlai deuh ngei ang.
Chutiang hun leh kuma chêng chu ni mah ila, Mizo kan nih avanga kan tih tur hi chu a la awm ve ngar ngar tho tih hi theihnghilh loh a tha ngawt mai.
Mizo nula i nih a, chhiat tâwk chhungte tanpuina tura khawtlanga thil khawnnaah i hmel a lang ngai miah lo a nih chuan inen fiah i mamawh tihna a ni. Mizo tlangval, thlan lai ngai miah lo i ni mial em?
Mizo tlangval, rui reng mai, mi tihbuai ching, chhungte thawh chhuah sa ringa inla lian, thawveng ve satliah i nih chuan i ram leh hnam i humhalh lo ve chiang ngawt ang.
Mizo kan nih avanga kan tih tur te, kan tih loh turte hi a awm ve deuh roh va. Kan Mizona thinlungin ti tura min tur chin hi a awm a, ti lo tura min nawr chin pawh hi a awm ve mai.
Incheina:
Incheina kan tih hi a inang lo thei ve khawp mai. Mipa thenkhat hi chuan 'incheina' kan tih chin hi kan huam zautir lo angreng a. Sam nawr kawlh tawp a, sahriak hnawih thuak a, hmai phih leh tawp; kawr leh kekawr, mawza leh pheikhawk. Inbeng lût lo tan phei chuan kawnghren pawh a ngai mang lo.
Mi thenkhat tan erawh inchei tur hian thil tam tak a ngai thung. Mahni in chhunga inchei zawh mai hleihtheih loh, pawnlama va intih nalh deuh kher ngai, Beauty Parlour pan lova inchei kim theih loh te pawh a awm a ni awm e. A enga pawh chu ni se, 'incheina' kan han tiha kan kawhtir hi chu pawnlam thil, pawnlam tihmawina, mita hmuh theih chin tihnalhna a ni.
Incheina chungchang leh kan ram leh hnam inlaichinna thu hi mi tam takin an lo khel tawh thin a ni a; tleirâwl leh rawlthar zâwk phei chuan a ninin an ning deuh hial tawh. A chhan pawh, a sawitute chu an 'out-dated' tawhin an hria a ni!
A dik e. Adidas leh Nike hian kan ram leh hnam inchei dan an hre lo va, hria pawh ni se keini hnam tlem lutuk tan hian a hran a pain kan inthuam tur an siam lul lovang. Ni e, kan \halaite incheina chu - Sketchers, Park Avenue, Jockey, Gucci, Lee, Gymboree, Lacoste, New Balance, Levi Strauss, hmm.. chutiang vel chu a ni. Chutih laia ram leh hnam humhalh nan incheina tih hi chu a hralh a kal lo viau ta ve ang!
Eng pawh ni se, khaw lum laia hmeichhe kekawr tawngchham lutuk hâk te hi a tunlai a nih pawhin, a Mizo viau lo maithei a; mahse, khawvêl mihring hrim hrim hian kan taksa mai ni lo, kan ngaihtuah thin thleng hian kan pho chhuak deuh vek tawh mai a. Khaw vawh laia hmeichhe incheina tâwt lutuk, a khuh chin pawh a nihna ang ang langte a awm fo va, kan sawi phâk erawh a tam lo thin si!
Ka ngaihpawimawh thin zawk erawh chu - kan hunpuia kan incheina hi! A bîk takin, kan inneihaa kan incheina hi a Mizo lo lutuk hi a zahpuiawm thin. Mizo nula tlangval innei, an inneih thlalâka Mizo-na pakhat mah lang lo hi a tam mai a ni lo, a ni deuh vek zâwk. Tun hnaiah mi thenkhat chuan mipa suit pawh a Mizo thei ang berin an chei a, hmeichhia pawh inneih ni-ah Mizo-na langin an thuamhnaw an chei bawk a; a mawi ka ti.
Dik tak chuan, inneih ni, mihring hunpui ber maiah kan hmeichhiaten sâpho hâk anga kawr fual var an han ha hnâp mai thin hi chu a zia lo hian ka hre deuh thin a. Heti a nih chuan min hmutu hnam dangte hi chuan Mizo chu mahni hnam thuam pawh nei lo, mi tihdan la chhâwng mai maiah min ngai ang tih a hlauhawm ka ti. Nia, chutiang pawh chuan min ngai se kan nihna dik tak an hmu tihna a ni zâwk tak e!
A nihna takah chuan inneihnaa inthuam tur hi Mizovin kan nei sa a ni lo va, hetia, a remhre deuhvin sâp tihdana engtin tin emawa kan han ti vêl hi han inthiam loh ngawt pawh a dik ber chuang lo va. Mahse, han ngaihtuah thui hret chuan, sâpho tak pawh khuan a tir atangin inneih thuamhnaw bîk hi an neih a rinawm chuang loh. Eng hunlai emaw khan anmahni tihdan tur bîk an lo duang a ni ngei ang. Chutiang chuan keini pawh hian kan ti thei. Chu chu a ni kan sawi awmzia zâwk chu.
A hrim hrimin, Mizo nula si, puan bih tur nei miah lo a awm theih ta tlat mai te, Mizo tlangval si, iptepui ah tur nei miah lo kan awm ta tlat te hi kan changkan vang kan ti thei ang; a dik. Mahse, kan hnam zia, incheina leh tihdan kalsan zawnga changkanna hi changkanna rau rauva chhe ber a nih a rinawm.
Dik tak chuan englai pawhin Mizo thuam a inbel reng theih loh va. Mahse, kan Mizona bo thak khawpa kan hunpuiah pawh Mizona lang rêng rêng lova inthuam leh inchei hi he hnam tan hian a him em tih hi Mizo thalai, thil thlir zau leh thlir thui chin chuan kan ngaihtuah vang vang thin a tha hle a ni.
Lehkha zir:
Tun hma chuan miin matric a pass chuan harmei an khûk a, parachute an zar a, khawtlang an ri bung bung thin. Tûnah chuan BA pass pawh ropui taka lawm a ni tawh mang lo. A lawmawm loh a ni lo, lehkha thiam kan tehna hi kan khai sang ve ta tihna a ni.
Ropui kan tih te, tam kan tih te, uchuak kan tih te, nasa kan tih te, turu kan tih te hi a tehna kan khai chin atanga ropui, tam, uchuak, nasa leh turu mai mai a ni a. Sa kâp thei ngaihsanawm an nih lai chuan in bangah sa lu kan khai ther fur mai a, a aia ropui a awm mang chuang lo. Engineer kan ngaihsan lai chuan kan lehkha thiam zawng zawngin engineer nih an tum a. Sawi tur tam tak a awm - Driver ngaihsan lai, sipai ngaihsan lai, Pastor hna ngaihsan lai.
Hmânah chuan remchanna hi mi zawng zawng tan a ni ngai lo va, vanneih a ngai fo. Tunlai khawvêlah chuan kawng hrang hrangah hlawhtlinna leh ropuina a awm vek tawh a. Mahni thiam zawng leh tui zawng hmangin sum leh pai a lâk luh theih ta deuh zêl a, chu remchanna chuan Mizote pawh min rawn luh chilh mek a; a hmang thiam thiam a ni tawh ber mai.
Mihring siam thatnattha ber chu lehkha zir hi a ni an ti a. Lehkha zir hmanga hriatna leh thiamna kan neih hi sawi leh ziah sen rual a ni lo va. Zirna hian mi mâwl a tifing a, hre lo chu hriatna a pe a, thiam lo hnênah thiamna a pe a ni.
Zirna in awm that lohna ram chu ram changkâng lo a ni a, khawvêla ram changkâng kan tih rêng rêng hi zirna in tha awmna, University lian leh ropui tak tak awmna hmun a lo ni zêl.
Ram leh hnam humhalh tur hian tih tur hrang hrang a awm a, chu tih tur hrang hrang hre thiam a hmu thiam tur chuan lehkha zir a ngai. Zir sang apiang ngaihtuahna a var tha a, chhiar zau lo tan ngaihtuahna zau neih theih a ni mang lo.
Lehkha zir hi kan intihhmuh nasa ta a, a nawlpuiin BA kan pass ta deuh vek a. Chuti chung chuan kan ram leh hnam tana kan tangkai dan erawh chhût tham a la ni. Mi dangte tana kan tangkai theih dan hi kan tum danin a hril viau a. Hnam humhalh tur pawhin kan rilruin ti tura a phâk chin zêlah kan tangkai ang.
Thenkhat chuan India ram tan India ram chhungah in an sa a, rel kawng an lai a, lehkhabu an ziak a, electric hrui an zam a, dam lo an enkawl a, motor an siam a, rocket-te an siam a. A then chu chutiang an ni lo. India ram pawnah an awm a, an thiamna chu hmun dangah chhuahpuiin an hmang tangkai a, mahse, India ram tan an tangkai lo chuang hauh lo. India ram pawna awm India mi (Non-Residence Indian) an tihte hian India ramah kum tin cheng vaibelchhe nuai li aia tam an rawn thawn lût ziah an ti! Chu chu India ram plan sum zawng zawng zaa 25 dawn a tling!
Lehkha thiam hna nei lo, Mizorama leng lo khawp kan awm hunah Mizoram hi a ropui dawn chauh ang. Chutih hunah chuan ram leh hnam humhalh tuma level hniam ber atanga kan hmalâkna pawh hi a tûl tawh lo vang.
Mikhual:
A chang chuan mikhual kan ni a, a chang chuan mikhual kan thleng bawk thin. Bible-ah chuan khawvêla mi zawng zawngte hi mikhual ang maia tehkhin kan ni. Mikhual tih tawngkam hi sawi fiah ngai lova fiah sa a ni awm e.
Hmun thenkhatah chuan mikhual ngeiawm deuh an awm thin a ni awm e. Tûn hma pawhin mikhual kawlhrawng, thlen inte rawk duh maite pawh hriat tur an awm. Mikhual neih hi fimkhur deuh deuh a ngai tan.
Syria buaina avanga nunau tam tak an raltlan laiin Europe khawmualpuia ram thenkhat chuan mikhual an thlang uluk hle a. Chutih lai chuan Germany chuan inti-hnampui takin raltlân a tam thei ang ber a mikhual a. An football club-te pawhin mikhual tan vehbur an khawn a, an khawngaih êm êm a. Mahse, hun a kal hret a, an mikhualte chuan an khawlaiah an nulate an hual tuau tuau a; an pawngsual rawn ta vêl a! Germany ram khawpui lian tak tak kawtthlêr ualau laiah, chhun-ên lai ngeiin an mikhualte chuan buaina an siam ta luih luih mai!
Singapore khi ram dang atanga hnathawktu chaw lût hnem ber ram zinga mi a ni a, englai pawhin mikhual an nei. Mikhual cham rei an ngah êm êm bawk a, ram dang atanga hnathawktu la lût lovin, anmahni ringawt khian an rama hna an thawk seng lo. Chutiang dinhmuna an din lai chuan hmanni lawk khan Bangladesh atanga in sa tura an mikhualte chuan an mikhualnaa an tih tur tih pahin an tih kher loh tur an lo ti bawk a! Uddin-a-te ho chuan kar khatah vawi khat inhmukhâwmin, Islamic State chungchang te an lo zir a, ISIS thu leh hla te, an chanchin leh an lem/thlalâk thlengin an lo inpe vêl a! ISIS-te chêtnaa tel ve dan te an lo sawi ri hial zu nia! Singapore police-te an che hma hlauh a, mi 27 lai chu an man ta a, Bangladesh lamah an thawn haw ta dial a nih kha.
Hman deuh khan Aizawl-ah kan mikhual vai mutia-te chuan Mizo nula an lo that a, bungraw dahna hmunah an lo zalh der kha i la hria em? Mikhual hi ngaihven ngai tak an ni.
Kan rilru a tha nge, kan ngaihsamin kan zawmthaw lutuk zâwk; kan mikhualte hi kan ngaihven lo lutuk hian a lang fo mai. Mi thenkhat chuan kan in luahtute hming pum kan hre hrâm a; an nu leh pate hming, khawii khua leh veng nge tih lam hi kan hre lo mai a ni lo, ngaihtuah ngaiah pawh kan ruat lo fo mai. Mahse, kan dinhmun en ila, khawvêl thil thleng hi ngaihven ila, kan mikhualte chanchin hi a chin chhuaka hriat a hun tih hi inhrilh darh a hun.
Kan mikhual thenkhat hi chu kan ngam lo der tawh. A huho lo chuan kan in min sak-sak duh tawh lo va, kan duhdan ni lovin an duhdanin kan hna an thawk tawh. Kawi kawm thin ang thapin an awm a, keini lah hi, sawm rual kan kal khâwm tawh chuan khuai rau ang maiin kan ngaihdan te hi a darhsarh si. Kan hriat loh hian eng thil nge an rel a, eng chena thui nge an lo inzam kual tawh?
Kan khuaah hian state pawn atangin mikhual engzât nge awm? Kan vengah hian mikhual engzât nge kan neih mek? Khawi khawi atangin nge an lo kal khâwm? Eng ti mi nge an nih? Kan hnêna an cham chhung hian kan ram dan an zawm em? An chêtdan hi kan khawtlang tan a him em? Rilru dik an pu em? An nihna dik tak eng nge? Vanduaina tâwk palh ta se an chhungte biak pawhsak dan tur kan hria em? Kan pawi khawih ta se engtin nge kan tih ang?
Nu leh pa chan:
Ram leh hnam humhalh kawngah hian mawhphurhna bîk insem tur a nih ka hre lo va, mahse, han ngaihtuah chet chet hian nu leh pa chan hi a va chhah bîk hmel ve aw ka ti.
Kan nu leh pate kha chuan zanah te, chhunah te pawh, an hunâwlah te khan lehkhabu min chhiarsak a, Mizo thawnthu te, thawnthu zirtir nei thate kha ziak leh chhiar kan thiam hma khan kan hre tam hman hle a nih kha. Tunlai nu leh pa zingah hian fate lehkha chhiarsak hi kan awm ta meuh lo!
Keini ang rual hi kan vannei. Kan nu leh paten lehkha min lo chhiarsak thin avang khan Mizo tawng, tawng thlûk nei (tonal dialect) a nih avanga chhiar dik loh awlsam tak mai pawh awlsam takin a lamdan kan hre zung zung mai a. Tûnah chuan nu leh pa tam tak hian kan fate tan lehkha kan chhiar rîksak tawh hlawm loh avangin kan fate chuan a ri-a Bible chhiar pawh an thiam fumfe ta lo.
Kan nu leh pate kha an ngeiawm thin. Damsam mang lova, 'Zanin chu khawhar in ka kal lo mai dawn' kan tihte khan an phal tlat lo va. 'Tu mah dam ver vawrin an kal vek bîk lo, Mizo kan nih chuan kan kal mai tur a ni,' an ti tlat a; min tir lui tlat zêl a! Thing leh buhfai khawnte kha 'A khawn rual in ni ve tawh,' min ti a, min tir bawk a. Ruah sur hnuaiah te khan min nawr chhuak a! Darkhuang-te kha zan rei tawhah pawh kan vaw vu vu vu thin kha a nia!
Tûnah chuan a danglam zo ta! Kan thalaite chu tlawmngaia buhfai khawn tur pawhin YMA hruaituten an ruat chhuak a, phone hmang leh tawngka tein an sawm a, an hrilh a! Nu leh pate chu kuangkuahin kan thu ta mai!
Hmânah kha chuan nu leh paten YMA hnatlanga kal turin min tir chhuak a; tûnah chuan nu leh paten YMA hruaitute hnenah, "Rawn sawm ve rawh u," an ti a, "Kan kai tho zo lo, nangmahni'n rawn kai tho teh u," an ti ta!
Kan khawtlang nun lo danglam zêl te, kan thalaite nun lo inthlâkthleng zêl te hi nu leh pate hian thuthluang chunga kan en avangin tûn hi kan thleng a ni lo maw? Kan fate nun thlenga kaihruai turin tlawmngai pawl hruaitute kan beisei titih ta em? Fate TV en san thin nu leh pa kan ni em? Fate awmna chin hre lova phone khawihsan thin nu leh pa kan ni em?
Tlipna:
Ram leh hnam humhalh chungchang hi tute emaw tan bîk a ni lo va, tute emawin an chhawr tur lah bîk a ni hek lo. A hlâwkna teltu nih kan duh chuan a tha thawhtu kan nih ve a ngai. Nang i awmna hmunah, kei ka hmunah.
Comments
Post a Comment